قلعه تيس (قلعه پرتغالىها)
موقعيت جغرافيايى: بخش مركزى - 5 كيلومترى شمال غربى چابهار - روستاى تيس
قدمت: دوران اسلامى
خصوصيات معمارى:
اين قلعه به ابعاد 54×26 متر ساخته شده است. عرض ساختمان بر پهنه دماغهاى كه پانصد متر از آبخوردريا فاصله دارد در قسمت انتهايى دماغه واقع است. در قسمت شمال شرقى درب ورودى اصلى قرار دارد و داراى هشتى وسيعى است . هشتى با سقف بلند و داراى چهار گوشواره خلفى كه در پشت ديوارهاى هشتى واقع شدهاند، هر كدام از آنها خود يك اطاقى است كه با پىهاى قطور ساخته شدهاند. و داراى ايوانى است كه دو پله يا حدود يك متر از سطح حياط قلعه بلندتر است. در ضلع شمالى شرقى آثار اطاقهايى وجود دارند كه اكنون خراب شدهاند و هر كدام داراى يك اطاق بزرگتر مشرف به ايوان و ايوان اختصاصى هستند. طرز ساخت بنا (اطاقها و ايوانها) شبيه به كاروانسراى شاهعباسى بيستون است كه در زمان شاه سليمان صفوى ساخته شده است.
در سه طرف حياط حجرهها و اطاقهايى شبيه حجرهها و اطاقهاى ضلع شمالى وجود دارند. در سمت ساحل درياى عمان آثار دو برج بزرگ در طرفين ديده مىشود. برج سمت راست كه در جنوب قرار دارد بصورت يك اطاق با يك ايوان و يك شاهنشين است كه بر روى هرمى مكعب مستطيل شكل پىسازى شده و يك برج يا منار برروى آن قرار گرفته و يك منار به ارتفاع 6/5 متر باقى مانده است.
مصالح بكار رفته در ساخت قلعه، آجر، سنگ و گچ مىباشند و آثار تزئينات از آجر و سنگ در اطراف گلدستهها باقى ماندهاند. اين مناره براى ديدهبانى بكار مىرفته است و چون بر همه خليج دهانه تيس ديد كافى دارد و در ضمن از فاصله زيادى در دريا ديده مىشود. سبك ساخت و نوع مصالح بكار رفته مناره و گوشواره سبك سلجوقى مىباشد و تعميرات بعدى كه در اطاقها و ايوانها انجام شده بيشتر سبك صفوى و سبك دوران قاجاريه است در وسط و گوشههاى حياط قلعه آثارى از آب انبارها ديده مىشود كه از سنگ و ساروج و گچ ساخته شدهاند. در بيرون ديوار بلند قلعه آثار چاهى وجود دارد كه در سنگ صخره كنده شده است. لبه چاه با استفاده از سنگ و ساروج محكم شده است. در قسمت سقف قلعه چوبهايى بكار رفته است كه احتمالاً از نقاط ديگر به اين محل آورده شدهاند. تزئينات دور منار و آجر چينى شبيه سبك تزئينات منارههاى دوره سلجوقى مىباشند اگرچه از بين رفتهاند ولى نقشهايى به رسمالخط عربى و خط كوفى از اثر برجستگيها و گوديها مشخص مىشود. اندازه اطاقها معمولاً 3×4 متر يا كمتر است كه در دور يا چهار طرف يك پهنه وسيع واقع شده اند.
در كتاب باستانشناسى و تاريخ بلوچستان به نقل از سرتيپ مهدىخان مهندس ايرانى آمده است:
«درتيس بسيار قلعه خوبى است و يك سمت بدنه قلعه وصل به درياست، قدرى ناتمامى دارد كه بنّا و عمله در آن مشغول كارند. ديوار بزرگى از سمت دريا كشيدهاند براى باراندازى و غيره حصن معتبرى است و اصل قلعه نو در روى تپه مرتفعى ساخته شده است».(سنه 1282 ه ش
به نقل از سایت پیام بلوچ
اينجا اونجا وهرجاي ديگه بهانه اي است كه باهم باشيم از نظرات همديگر براي پيشرفت كشور عزيزمان واستان وشهر خودمان استفاده كنيم من ازدوستان تمنا مي كنم که مارا از نظراتشان محروم نكنند تا بتونيم در اين جهت موفق باشيم.